Bursa Çarşılı Köprü Irgandı
Bir köprü bazen sadece ulaşım aracı olmaktan çıkıp tarihi eser, ticarethane, sanat merkezi gibi fonksiyonlara da sahip olabiliyor. Bursa‘nın Osmangazi ve Yıldırım İlçeleri’ni birbirine bağlayan dere üzerinde kurulmuş olan tek kemerli Irgandı Köprüsü de bunlardan biri.
“Bunlardan biri” demişken…. Aslında dünyada bu tarz hem köprü hem de çarşı olan çok da fazla köprü olmadığını belirteyim. Floransa’daki Ponte Vecchio Köprüsü, Venedik’teki Rialto Köprüsü ve Sofya’daki Osma Köprüsü de diğerleri.
O yüzden de asıl amacı olan iki yakayı birbirine bağlamak ve bir ulaşım çözümü olmaktan çıkıp tarihi değeri ve çarşısıyla öne çıkan Irgandı Köprüsü hakkında bilmek isteyebileceklerinizi bu yazıda derlemek istedim. Ki yakınlarda Bursa’ya gidecekseniz, kentin bu önemli tarihi yapılarından biri olan köprüyü mutlaka görmelisiniz.
Not: Bursa şehir merkezinde gezip görülmesi gereken tüm önemli yerleri Bursa gezilecek yerler, Bursa çevresinde gezip görülmesi gereken önemli yerleri ise Bursa çevresinde gezilecek yerler başlıklı yazımızda okuyabilirsiniz. Konaklama ve otel tavsiyeleri konusunda detaylı bilgiler ise Bursa’da nerede kalınır? yazımızda yer alıyor…
Irgandı Köprüsü Yapılışı ve Tarihçesi
Irgandı Köprüsü Bursa çarşısı
Bursa’nın Osmanlı İmparatorluğu’nun kuruluş dönemine ait pek çok tarihi esere ve yapıya ev sahipliği ettiği diğer yazılarımda da belirtmiştim. Bunlardan biri de tarihi 1442 yılına dayanan Irgandı Köprüsü.
Köprünün yapımı hakkında çeşitli söylentiler var. Aslında bunun en büyük sebebi de dönemin Kadı Sicilleri’ndeki zaten kısıtlı olan köprüyle ilgili bilgilerin Evliya Çelebi, Katip Çelebi gibi seyyahların, Charles Texier, Julia Pardoe gibi yabancı gezginlerin ve araştırmacıların kayıtlarında, notlarında yer alan bilgilerle pek de tutarlı olmaması. Ancak Irgandı Köprüsü yazısında bu konuya girersek yazı sayfalarca sürebilir.
İncelenen kadı sicilleri ve seyyah notlarına göre en mantıklı açıklama köprünün Irgandı Ali oğlu Hoca Muhlisiddin tarafından yaptırılmış olduğu.
El Sanatları Köprüsü Irgandı Bursa
Köprünün üzerindeki dükkanlar muhtemelen ilk başta yoktu ancak köprü ayaklarının içindeki odalar ve bunları üst kata bağlayan geçitler göz önüne alındığında daha planlama aşamasında burada dükkanlar olması düşünülmüş, bir şekilde ilk etapta yapılamamış sadece.
Tahminen köprünün yapımından 100 yıl sonra üzerine o dönemde ahşaptan dükkanlar eklenmiş. Sonrasında ise çeşitli yangınlar ve depremlerden zarar gören dükkanların yerine kagir yapılar inşa edilmiş.
Irgandı Köprüsü orijinalinin en son halinin 1854 yılında görüldüğü, o dönemde çekilen fotoğraflardan biliniyor. 1855 yılında geride büyük bir harabe bırakan depremden sonra (o dönemde köprü üzerindeki 33 dükkanda hallaçlar bulunmasından dolayı Hallaçlar Çarşısı olarak biliniyor) köprü üzerinde yeniden dükkanlar inşa edilmiş ancak sınırlı kaynaklara rağmen bu yapıların orijinalinden çok uzak olduğu biliniyor.
Bu tarihten sonra da pek çok defa deprem, yangın ve hatta savaş ve bombalama geçiren Irgandı Köprüsü en son 2004 yılında Bursa Belediyesi tarafından aslına uygun şekilde restore edilerek zanaatkarların kullanımına sunulmuş ve burası bir ticaret ve sanat merkezi haline dönüştürülmüş.
Bu arada belirtmek isterim. 2004 yılında yapılan restorasyon köprünün 1855 yılından sonraki haline uygun olarak yapılmış. En orijinal haline göre değil yani.
Irgandı Köprüsü Hakkında Bilgiler
Bursa Köprü Irgandı çarşı el sanatları
Irgandı Köprüsü’nün 1854 yılında fotoğrafının çekildiğini yazının önceki bölümlerinde söylemiştim. Şehre gelen bir gezgin tarafından çekilen bu fotoğraf aynı zamanda Bursa’da çekilen ilk fotoğraf olma özelliğini de taşıyor.
Bu arada köprünün adıyla ilgili söylentiler de aynı yapımıyla ilgili olanlar gibi çeşitli. Evliya Çelebi‘nin Seyyahname’sinde köprünün adının “sarsmak, harekete geçirmek” anlamına gelen Irgalamak kelimesinden geldiği söylense de, ismini köprüyü yaptıran kişi olan Irgandlı Ali oğlu Muhsiliddin’den almış olması daha muhtemel.
Irgandı Köprüsü üzerinde karşılıklı 30 dükkan mevcut. 11 metre genişliğinde ve yaklaşık 300 metre uzunluğundaki köprü tek kemerli.
Alttaki kemerin her iki yanında o dönemde burada mola veren veya ticaret sebebiyle duran tüccarların atlarının dinlenmesi için ahırlar yapılmış. Yine köprü kemerinin yanlarında üstteki dükkanların depo olarak kullanabilmesi için odalar da mevcut. (Tabii şu anda kullanılmıyor).
Bugün Irgandı Köprüsü üzerinde yer alan 20’nin üzerinde dükkanla zanaatkarlara kapılarını açmış durumda. Geleneksel halk sanatları atölyelerinin yer aldığı Irgandı Köprüsü aynı zamanda her yıl Ekim ayında “Irgandı Köprüsü Uluslararası Sanat Günleri” etkinliğine de ev sahipliği yapıyor.
Irgandı Köprüsü Nerede ve Nasıl Gidilir?
Irgandı Köprüsü nerede ve nasıl gidilir
Bursa’nın Yıldırım ve Osmangazi İlçeleri arasındaki Gökdere üzerindeki köprüye metro ile gidebilirsiniz. Metrodan Gökdere Durağı‘nda indikten sonra 10 dk yürümeniz yeterli.
Irgandı Köprüsü Giriş Ücretleri
Irgandı Köprüsü ve köprü üzerindeki çarşı için giriş ücreti ödemeniz gerekmiyor.
Irgandı Köprüsü Ziyaret Saatleri
Köprü üzerinde yer alan atölyeler ve dükkanlar Pazar günleri genelde kapalı oluyor. Bunun dışındaki günlerde 10:00 – 18:00 arasında köprüyü ziyaret edebilirsiniz.